مدیریت لجستیک و اهمیت آن

مفهوم لجستیک اولین بار در قرن نوزدهم به جهان معرفی شد. در آن زمان، این مفهوم تنها برای موارد نظامی کاربرد داشت. اما در حال حاضر، از آن می‌توان برای انواع فعالیت‌های بین‌المللی استفاده کرد. مدیریت لجستیک به اقداماتی گفته می‌شود که روی سه مرحله برنامه‌ریزی، تامین و نظارت تمرکز دارد و باعث پیشبرد کارها می‌شود. به طور کلی، لجستیک باید در زمان طی کردن سه مرحله ذکر شده روی شش پارامتر با پسوند "مطلوب" تمرکز داشته باشدکه از جمله آن‌هامی‌توان به مقدار، کیفیت، شرایط، مکان، زمان و هزینه مطلوب اشاره کرد. اگر می‌خواهید با این روش مدیریتی و انواع آن آشنا شوید، ادامه این مطلب رامطالعه بفرمایید.

مدیریت لجستیک چیست؟

به فرایند کلی مدیریت نحوه دریافت، ذخیره و انتقال منابع به مقصد نهایی مدیریت لجستیک گفته می‌شود. مدیریت لجستیک شامل شناسایی توزیع کنندگان و تامین کنندگان بالقوه و تعیین اثربخشی و دسترسی آن‌ها می‌شود. این اصطلاح اکنون به طور گسترده در بخش تجاری، به ویژه توسط شرکت‌هایی در بخش‌های تولیدی، برای اشاره به نحوه مدیریت و جابجایی منابع در طول زنجیره تامین استفاده می‌شود.

درک مفهوم و کاربردهای لجستیک در مدیریت و تجارت

هدف از مدیریت لجستیک، داشتن مقدار مناسبی از یک منبع یا ورودی در زمان مناسب، رساندن آن به مکان درست در شرایط مناسب و تحویل آن به مشتری داخلی یا خارجی به بهترین شکل ممکن است. به‌عنوان‌مثال، در صنعت گاز طبیعی، لجستیک شامل مدیریت خطوط لوله، کامیون‌ها، تأسیسات ذخیره‌سازی و مراکز توزیعی می‌شود که گاز را در طول زنجیره تامین مدیریت می‌کنند.

یک زنجیره تامین کارآمد و اجرای مدیریت لجستیکی عالی می‌تواند روی کاهش هزینه‌ها و حفظ و افزایش کارایی تاثیر مستقیم بگذارد. مدیرانی که در این زمینه ضعیف عمل می‌کنند، باعث تاخیر در تحویل، عدم پاسخگویی به نیازهای مشتریان و در نهایت باعث آسیب کسب و کار می‌شود.

مفهوم لجستیک تجاری از دهه 1960 تغییر کرده است. پیچیدگی روزافزون تامین مواد و منابع مورد نیاز شرکت‌ها، همراه با گسترش جهانی زنجیره‌های تامین، باعث شده است تا شرکت‌ها همواره به مدیران و متخصصانی در این زمینه نیاز داشته باشند که بتواند مدیریت لجستیک را به بهترین شکل ممکن برای آن‌ها انجام دهد.

در عصر مدرن، رونق فناوری و پیچیدگی فرایندهای لجستیک باعث ایجاد نرم افزارهای مدیریت لجستیک و شرکت‌های تخصصی متمرکز بر این کار شده است که باعث افزایش سرعت حرکت منابع در طول زنجیره تامین می‌شوند. یکی از دلایلی که خرده‌فروشان آنلاین بزرگ مانند آمازون توانسته‌اند به جایگاه امروزی خود برسند، ایجاد نوآوری و افزایش کارایی در فرایند لجستیک است که باعث انحصاری بودن زنجیره تامین آن‌ها می‌شود. در نتیجه، این مجموعه‌ها می‌توانند به بهترین شکل ممکن تامین کالا را انجام دهند. البته شرکت‌های تولیدی ممکن است تصمیم بگیرند که مدیریت لجستیک را به منابع خارجی بسپارند. اما در صورت مقرون به‌صرفه‌بودن، بهتر است که این کار توسط منابع داخلی انجام شود که بازدهی بهتری دارد.

نکات مهمی که باید درباره مدیریت لجستیک بدانید

وظایف مدیر لجستیک (Logistician) بستگی به کسب و کار او دارد. در کل، مسئولیت‌های اصلی این فرد شامل نظارت و مدیریت موجودی با ایجاد سامانه حمل و نقل مناسب و ذخیره‌سازی کافی برای حفظ موجودی است. یک Logistician ماهر فرایند لجستیک را برنامه‌ریزی کرده و مراحل را برای حفظ موجودی برنامه‌ریزی و هماهنگ می‌کند. این باعث می‌شود که منابع بتوانند وارد چرخه تامین شوند و از آن عبور کنند.

آموزش تخصصی در زمینه مدیریت زنجیره تامین و لجستیک در آموزشگاه‌های مختلف مربوط به آن انجام می‌شود. فردی که این مسئولیت را بر عهده دارد، در برخی مواقع می‌تواند تمرکز خود را روی تجزیه و تحلیل سیستم‌ها و پایگاه‌های داده بگذارد و برخی مواقع هم به سراغ بخشی فیزیکی این کار برود.

مدیریت لجستیک، باید به نحوی انجام شود که در راستای موفقیت و کنترل ترابری باشد.

انواع لجستیک؛ از کلان تا خرد

به طور کلی، لجستیک را می‌توان به دو بخش کلان و خرد تقسیم کرد که به اقتصاد کسب و کار مورد نظر مرتبط هستند. لجستیک کلان خود از سه نوع لجستیک بین‌المللی، لجستیک ملی و لجستیک تجاری تشکیل شده است.

لجستیک کلان، درست مانند اقتصاد کلان روی مسائل لجستیکی فراشرکتی تمرکز دارد. در نتیجه، می‌توان آن را هم‌ارز با لجستیک تجاری معرفی کرد. در برخی مواقع، این نوع مدیریت لجستیک، لجستیک ملی یا فراشرکتی هم گفته می‌شود. از نظر بانک‌داری جهانی، لجستیک تجاری نوع دامنه از فعالیت‌های ضروری در این زمینه است که از جمله آن‌ها می‌توان به انبارداری، یکپارچه‌سازی بارهای تجاری، امور گمرکی و تبادلات مرزی اشاره کرد. به زبان ساده‌تر، لجستیک کلان اسکلت تجارت است و به هیچ عنوان نباید آن را دست کم گرفت. این نوع مدیریت لجستیک از 4 حوزه تشکیل شده است که از آن‌ها می‌توان به زیرساخت‌های لجستیکی، خدمات لجستیکی، امروز فرایندهای گمرکی و ردیابی و پیگیری محموله‌های ارسالی اشاره کرد.

هلدینگ فاخر با هدف توسعه شبکه ارزش صنعت پست لجستیک ، حدودا 5 سال است که شروع به فعالیت کرده است. بنیانگذاران هلدینگ فاخر، با اتکا به نیم‌قرن تجربه زیسته در دو عرصه پست لجستیک و تجارت الکترونیکی، به طور مستمر کسب و کارهایی را توسعه داده و راه‌اندازی کرده‌اند و یا در حال رایزنی و مشارکت با صاحبان سرمایه و ایده هستند. هلدینگ فاخر با حمایت و سرمایه‌گذاری بر روی شرکت‌ها و افراد نخبه توانسته پیشرو در  بهینه‌سازی برخی از فرایندها از جمله فرایندهای لجستیکی باشد.

لجستیک خرد را می‌توان به چهار نوع درون‌سو، درون کارخانه‌ای، برون‌سو و معکوس تقسیم کرد. لجستیک درون‌سو که به آن لجستیک تدارک هم گفته می‌شود، روی تامین و مدیریت مواد اولیه و قطعات از تامین‌کنندگان تا کارخانه تولید تمرکز دارد. در عین حال، لجستیک درون کارخانه‌ای تمرکز خود را روی مدیریت فعالیت‌های لجستیکی فرایند تولید می‌گذارد. لجستیک برون‌سو نیز مربوط به ارسال و توزیع محصول نهایی از کارخانه به دست مشتریان می‌شود. لجستیک معکوس نیز شامل چرخه معکوس جریان، مانند ارجاع محصولات خراب یا از کار افتاده می‌شود.

مدیریت لجستیک در زنجیره تامین

لجستیک بیشترین کاربرد را در زنجیره تامین دارد. این نوع مدیریت را می‌توان به دو دسته خرد و کلان تقسیم کرد که به نوع کلان، فرابنگاهی هم گفته می‌شود. لجستیک خرد از 4 نوع درون‌سو، درون کارخانه‌ای، برون‌سو و معکوس تشکیل شده است. در حالی که نوع کلان را می‌توان به سه دسته بین‌المللی، ملی و تجاری تقسیم کرد. استخدام یک مدیر لجستیک حرفه‌ای می‌تواند فرایند زنجیره تامین را به خوبی کنترل کند و باعث بهبود کارها شود. بیشتر مدیران لجستیک در ایران، مدیران لجستیک کلان هستند و می‌توانند پروژه‌های بزرگ را مدیریت کنند.

روش‌هایی برای بهبود مدیریت لجستیک

لجستیک، ایجاد هماهنگی دقیق در یک عملیات پیچیده شامل افراد، امکانات و تدارکات است. به منظور بهبودمدیریت لجستیک در دنیای کسب‌وکار تلاش برای مدیریت جریانی مشخص از مواد و کالاها از نقطه مبدا تا نقطه مصرف است، به گونه‌ای که نیازهای مشتریان و کسبوکار برآورده شود. بنابراین میتوان مدیریت لجستیک را یکی از حیاتی‌ترین اجزای عملیات کسب‌وکار دانست که نتیجه آن تاثیر مستقیم و قابل توجه بر فرایندهای داخلی و همچنین ارتباط با مشتریان میگذارد.

ملاحظات لجستیکی همیشه یک نقش استراتژیک در کسب و کار دارند. در این بین خرده‌فروشان و عمده‌فروشان با مدیریت دقیق موجودی انبار و فرآیندهای حمل ونقل، تلاش دارند تا موقعیت مکانی دقیق کالاها و مواد اولیه را به‌طور لحظه‌ای شناسایی کنند. این مورد یکی از مهمترین فاکتورها در موفقیت کسب وکاراست. تولیدکنندگان نیز برای مدیریت لجستیک به فاکتورهایی نظیر محل کارخانه، تامین مواد اولیه واستانداردهای ارائه خدمات به مشتریان توجه میکنند.

طی سال‌های اخیر تغییرات محیط کسبوکار باعث شده است تا شرکت‌های بزرگ و کوچک به این فاکتور  توجه بیشتری داشته باشند.  شما این تغییر را میتوانید در مقررات دولتی، سیستم حمل‌ونقل، تلاش برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی در فرآیندها و پیشرفت‌های فناوری مشاهده کنید. در تمام این حوزه‌ها ملاحظات مهم در تدوین استراتژی کسب‌وکار در نظر گرفته می‌شوند.

معرفی روش‌های بهبود فرایند مدیریت لجستیک

مدیریت لجستیک مانند ستون فقرات هر کسب و کار است و کارآمدی حمل و نقل، تحویل کالا و مدیریت زنجیره تامین را تضمین میکند. برای کسب و کارهایی که می‌خواهند در دنیای رقابتی امروز موفق باشند فرایند مدیریت لجستیک اولین گام برای بالا بردن بازده عملیاتی و بهره‌وری است. همیشه در هر جنبه از کسب و کار  و به ویژه در لجستیک، می‌توان با اقداماتی مانند استفاده بهینه از منابع، شرایط را برای پیشرفت بیشتر فراهم کرد. در ادامه با روش‌های بهبود مدیریت لجستیک آشنا می‌شویم.

تمرکز بر زمان ثبت و تحویل سفارش و برنامه‌ریزی مطابق با آن

هدف نهایی هر زنجیره لجستیک رضایت مشتری است، موضوعی که بر وجهه شرکت تاثیر مستقیم میگذارد.در این بین فاصله زمانی ثبت سفارش تا تحویل آن جزو حیاتی‌ترین فاکتورهای تجربه مشتری و قضاوت اودرباره شرکت است. اگر زمان طولانی تکمیل سفارش بر دیدگاه مشتری تاثیر منفی بگذارد، دیگر جنبه‌های عملیات کسب و کار نیز آسیب می‌بینند.  از آنجا که دپارتمان‌ها و کارمندان در این بین ایفای نقش می‌کنند،بهبود زمان‌بندی تحویل نیازمند رسیدگی کلی به فرایند تکمیل سفارش است.

ارزیابی و بازتعریف رویه‌های استاندارد عملیات

برای افزایش بهره‌وری و کمک به کارهای گروهی به عنوان یک واحد منسجم، باید برخی تغییرات را در  (SOP)  رویه‌های استاندارد عملیات اعمال شود. این فرایند چندان دشوار نیست و گاهی با چند تغییر ساده میتوان به نتایجی بزرگ دست یافت. پیش از هر چیز باید بر بهبود جریان اطلاعات در زنجیره لجستیک تمرکز کرد  .به عنوان مثال سیستم بررسی دومرحله‌ای را برای کاهش خطای انسانی به کار برد. ترمینولوژی سیاست سازمان را چاپ کنید و در نقاط مختلف محیط کار به معرض نمایش گذاشته شود. گزارش‌های تحلیل بازار و الگوهای فروش را به صورت روزانه، هفتگی و ماهانه با تیم‌ها به اشتراک گذاشته شود و نقش و مسئولیت هر شخص باید مشخص باشد.

بررسی حمل‌ونقل و باز طراحی آن برای بهبود بهره‌وری هزینه/زمان

در فرآیندهای لجستیکی، معمولا بخش حمل و نقل بیشترین هزینه را به خود اختصاص می‌دهد. این بخش تاثیر زیادی بر بازه زمانی تحویل و بازگشت سرمایه دارد، مخصوصا اگر کالا در حین ارسال آسیب ببیند. به طور کلی در هر صنعت افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل موجب افزایش قیمت کالاها می‌شود.برای مشخص کردن بخش‌های پرهزینه باید تمام جنبه‌های فرایند حمل‌ونقل را تجزیه و تحلیل کرد. برای شروع مسیر تحویل و برنامه‌ریزی بار مورد بررسی قرار گیرد، کوتاهترین و ایمن‌ترین مسیر  انتخاب شود وباید با استفاده از باسکول از حداکثر ظرفیت بار زده شده کامیون‌ها مطمئن شد. طراحی بسته‌بندی محصول نیز باید به گونه‌ای باشد که اندازه و وزن آن، بدون تاثیر منفی بر ایمنی و امنیت محتوای بسته، به حداقل برسد.

بهینه‌سازی مدیریت انبار برای به حداکثر رساندن بهره‌وری

مدیریت صحیح انبار، یکی از جنبه‌های بسیار مهم هر فرایند لجستیک است. این جنبه بر تمام فاکتورهای دیگر مانند زمان تحویل، مدیریت موجودی انبار و حتی کیفیت محصول نهایی اثر می‌گذارد. عملیات انبارداری کارآمدتا حد زیادی با در نظر گرفتن نوع محصول (فاسد شدنی یا فاسد نشدنی، شرایط محیط نگهداری) و...  تعریف می‌شود.

اجرای برخی بهینه‌سازی‌ها، صرف نظر از کالاهای موجود در انبار، میتوانند به کاهش هدر رفت و افزایش سرعت عملیات کمک کنند. به عنوان مثال نصب قفسه‌های عمودی فضای ذخیره را به حداکثر می‌رساند و استفاده از ترازوهای صنعتی به کارکنان انبار کمک  می‌کند تا کالاها را سریع‌تر و دقیق‌تر  وزن کنند.

استفاده از اتوماسیون و فناوری‌های جدید

طی چند سال گذشته نوآوریهای تخصصی بیشماری، پدید آمده، ابزارها و سیستم‌های مدرن با کاستن از  دخالت و خطای انسانی موجب بهبود بهره‌وری سازمان و کاهش زمان تحویل میشوند. از میان آنها میتوان به ترازوهای هوشمند اشاره کرد که به صورت یکپارچه با سیستمهای مدیریت انبار کار می‌کنند و موجودی دقیق را به‌دست می‌آورند. نرم‌افزارهای ارتباطی فرایند کسب و کار نیز امکان به‌روزرسانی‌های آنی را برای هر بخش از فرایند جابه‌جایی کالاها ممکن می‌سازند. همیشه برای هر چالش امروز لجستیک، یک راه‌حل پیداخواهد شد. مدیریت لجستیک میتواند فرایندی پیچیده و زمانبر باشد، اما استفاده از ابزارهای مناسب آن راآسانتر و سودآورتر می‌کنند.

مدیریت لجستیک در رشد کسب و کار اهمیت بسیار بالایی دارد

استفاده بهینه از لجستیک به شما کمک می‌کند تا خطوط تولید را توسعه دهید و در هنگام رکود اقتصادی‌زمینه کسب سودهای بیشتر را فراهم کنید. ملاحظات لجستیک می‌توانند به افزایش سهم از بازار یا رشد سود از سهم فعلی نیز کمک کنند. از آنجا که تیم مدیریت زمان زیادی را صرف پرداختن به موضوعات گوناگون می‌کند باید توجه آنها را به لجستیک جلب کنید. به همین دلیل مدیریت شرکتهایی چون PPG ، Eastman Kodak ، Xerox ، General Foods و Johnson & Johnsonبه طور دائم آگاهی خود درباره استراتژی‌های رقابتی را با توجه به ملاحظات لجستیکی، به‌روزرسانی می‌کنند.