گفتگوی دکتر مهرداد فاخر با جابارنامه
دکتر مهرداد فاخر، مدیرعامل تیپاکس و رئیس هیئت مدیره هلدینگ فاخر، طی مصاحبهای در دومین شماره نشریه جابارنامه به تشریح تحولات دیجیتال در شرکت تیپاکس و چالشهای پیش روی صنعت پست و لجستیک پرداختند.
شرح کامل این مصاحبه را در ادامه میخوانیم:
مهرداد فاخر، مدیرعامل تیپاکس، پس از پایان تحصیلاتش در ابتدای دهه ۸۰ به ایران بازگشت و به شرکت خانوادگیشان (تیپاکس) پیوست تا با کسب تجربه در زمینه پست و لجستیک و همچنین انتقال دانش روز دنیا به داخل کشور، تحولی دیجیتال را در این صنعت به وجود آورد.
او در ابتدا مدیریت شعب تهران شرکت تیپاکس را بر عهده گرفت و سپس سعی کرد سیاستهای کاریاش را با جداسازی این بخش از سایر قسمتها به مرحله اجرا درآورد. شعب و پرسنل، ایجاد یک برند تجاری و استفاده از مارکتینگ و تبلیغات از جمله کارهایی هستند که او در این دوره انجام داد.
در همین راستا، در این شماره از جابارنامه تصمیم گرفتیم مصاحبهای با ایشان در خصوص تعامل تیپاکس و جابار و همچنین چالشهای پیش روی صنعت پست و لجستیک داشته باشیم که در ادامه میخوانید.
تحولات جهانی شرکتهای خدمات لجستیک طرف سوم لجستیک پیمانکاری از دیدگاه شام چیست؟
ابتدا باید تبریک بگویم به تیم شما برای انتشار اولین نسخه نشریه. نسخه بسیار وزین و خوبی بود و به وضوح نشان میدهد که این کار با برنامهریزی و تلاش فراوان انجام شده است. امیدوارم جابارنامه یکی از منابع معتبر و مرجع در صنعت پست و لجستیک باشد.
اگر بخواهم به سوال شما پاسخ دهم، ابتدا لازم است توضیحی در مورد لجستیک پیمانکاری بدهم. مفهوم لجستیک پیمانکاری به طور کلی جدید نیست؛ این مدل از زمانی که نیاز شرکتها به جابجایی و مدیریت لجستیک در زنجیره تأمین احساس شد، در حال فعالیت است. شرکتهایی مانند تیپاکس بیش از شصت سال است که در این حوزه مشغول به کار هستند.
مزیت اصلی لجستیک پیمانکاری این است که شرکتهایی که به لجستیک و جابجایی نیاز دارند، این خدمات را به شرکتهای لجستیک پیمانکاری واگذار میکنند. لجستیک پیمانکاری با سرعت بیشتر، هزینه کمتر و تخصص بالاتر این خدمات را انجام میدهد.
یک مبحث جدیدی نیز به نام لجستیک طرف چهارم در دنیا مطرح شده است که هنوز در مورد تعریف دقیق آن توافق کامل وجود ندارد. لجستیک طرف چهارم عمدتاً به مشاوره و بهینهسازی کل زنجیره تأمین شرکتها میپردازد، بدون اینکه خود عملیات اجرایی را انجام دهد. در واقع، لجستیک طرف چهارم از شرکتهای لجستیک پیمانکاری برای انجام عملیات لجستیکی استفاده میکند و میتواند خدمات مختلفی همچون مشاوره در زمینه انبارداری و سایر مسائل لجستیکی را ارائه دهد.
با توجه به قدمت بالای ۶۰ سال برند ملی مانند تیپاکس، چالشها و فرصتهای پیش روی شرکتهای ارائهدهنده خدمات پستی (کوریرها) را چگونه ارزیابی میکنید؟
ابتدا لازم است نکاتی را مطرح کنم که به آن افتخار میکنم. تیپاکس امروز به عنوان یک برند ملی شناخته میشود و همانطور که همواره گفتهام، این برند متعلق به هیچ فرد یا گروه خاصی نیست، بلکه متعلق به مردم ایران است. اگر حمایتهای مردم ایران نبود، احتمالاً امروز تیپاکس نیز وجود نداشت. با این حال، در طول ۶۰ سال گذشته، با وجود فراز و نشیبهایی که تجربه کردهایم، در صورتی که مسیر به صورت هموارتر طی میشد، احتمالاً اکنون جزء برندهای معتبر و جهانی در این صنعت میبودیم. همانطور که میدانید، تیپاکس اولین شرکت در زمینه لجستیک پیمانکاری و خدمات "تحویل درب به درب" در دنیا است.
چالشهای زیادی پیش روی شرکتهای خدمات پستی وجود دارد. یکی از این چالشها عدم دسترسی به تکنولوژیهای روز دنیاست. علاوه بر این، نبود ساختار و حاکمیت مناسب در این حوزه و رفتارهای متناقض از سوی ذینفعها، به ویژه ذینفعهای دولتی، یکی دیگر از مشکلات اصلی است. همچنین، در برخی مناطق، زیرساختهای اساسی مانند اینترنت به طور کافی در دسترس نیست و این امر به ویژه در شهرهای کوچک مشکلاتی را به همراه دارد. در این مناطق، حتی با وجود دستگاههای پیشرفته برای تحویل بستهها، همچنان با مشکلات مربوط به زیرساختها روبهرو هستیم.
از سوی دیگر، کمبود نیروی کارآمد نیز یکی دیگر از چالشهاست که در بسیاری از صنایع مشابه به چشم میخورد. همچنین، مهاجرت نیروی انسانی در چند سال اخیر و نبود حمایتهای کافی از سوی دولت، مشکلات دیگری است که در این زمینه مطرح میشود. این موارد به عنوان برخی از چالشهایی هستند که به ذهنم رسید و بر آنها تأکید دارم.
شما فرمودید که بحث نوآوری ممکن است یکی از چالشهایی باشد که در پیشرفت شرکتهای لجستیک پیمانکاری امروز نقش دارد، اما از طرفی تیپاکس یکی از شرکتهای نوآور است. با توجه به اینکه زیرساختها و بحثهای نرمافزاری تیپاکس از حالت سنتی به مدرن تبدیل شدهاند، نقش نوآوری و هوش مصنوعی را در صنعت لجستیک، به ویژه در زمینه تیپاکس، چگونه ارزیابی میکنید؟
همانطور که میدانید، مانند تمام شرکتها، امروزه در دنیای دیجیتال زندگی میکنیم و مسائل تغییر کرده است. در یک دهه گذشته، تیپاکس تغییرات اساسی را تجربه کرده است. ما ابتدا در بستر سنتی و کاملاً فیزیکی فعالیت میکردیم، اما اکنون به هیچ عنوان وضعیت مشابه گذشته نیست. البته نمیخواهم بگویم که به طور کامل دیجیتالی شدهایم، زیرا به نظر من صنعت لجستیک همچنان تا حدودی عقبتر از دنیای دیجیتال است. به ویژه اینکه هنوز در بسیاری از بخشها از نیروی انسانی برای انجام عملیات استفاده میکنیم.
در عین حال، پیشرفتهایی هم داشتیم. به طور مثال، تجزیه و مبادلات بستهها هنوز در برخی از مراحل به صورت دستی انجام میشود، اما در مسیر مدرنسازی این فرآیندها گامهایی برداشتیم. به طور کلی، بحثهایی مانند رباتها و پهپادها جزو تکنولوژیهایی هستند که میتوانند در آینده تحولی عظیم در این صنعت ایجاد کنند. البته این که کشور ما چه زمانی بتواند به این تکنولوژیها دست یابد، هنوز مشخص نیست.
اما آنچه مسلم است این است که تیپاکس در زمینه نوآوری تلاش کرده و در راستای دیجیتالیزه کردن فرآیندها گامهای بزرگی برداشته است. یکی از دستاوردهای قابل توجه هلدینگ فاخر در صنعت لجستیک، ایجاد مدرنترین هاب پستی در کشور است. به یاد دارم که در گذشته در ژنو، زمانی که درباره تکنولوژیهای مورد استفاده آرامکس در دبی صحبت میکردیم، این فناوریها در آن زمان جزو پیشرفتهای برتری بودند. البته اکنون پس از چند سال، آنها توانستهاند این سیستمها را ارتقا دهند.
ما در ایران، در ورود تجهیزات از کشورهای اروپایی با برخی چالشها مواجه هستیم. اما آنچه که در تیپاکس اتفاق افتاده، این است که کل شبکه بزرگ تیپاکس، که بزرگترین شبکه پستی کشور است، در بستر فناوری اطلاعات انجام میشود. از جمعآوری در نقطه قبول تا توزیع در نقطه تحویل، همه این فرآیندها در بستر فناوری اطلاعات اتفاق میافتند. درگاههای ورودی ما مانند "مای تیپاکس" و "ای تیپاکس" به صورت اپلیکیشن و وبسایت در دسترس مشتریان است. این تکنولوژی میتواند نقش بزرگی در بهبود خدمات ایفا کند. برای مثال، بسیاری از مشتریان ما که در شهرهای دورافتاده قرار دارند و ممکن است با سیستمهای آنلاین آشنایی نداشته باشند، میتوانند با استفاده از بارکد بسته خود وضعیت آن را مشاهده کنند. حتی بدون نیاز به تماس با اپراتور یا خدمات مشتری، از طریق سیستم خودکار وضعیت بسته را دریافت و به مقصد اعلام میکنند.
در مجموع، ما در تیپاکس تمام تلاش خود را کردهایم تا به سمت دیجیتال شدن و نوآوری پیش برویم. این امر به ما کمک کرده تا شبکه خود را گسترش داده و خدمات بهتری به مشتریان ارائه دهیم.
یکی از نگرانیهای شرکت تیپاکس، بحث "فرانچایز جدید" است. کمبود یا به عبارت بهتر، عدم وجود حمایتهای قانونی، به خصوص فقدان قوانین مرتبط با حوزه فرانچایز در قانون تجارت، تا چه حد برای توسعه این مدل فرانچایز در شرکت شما مسئلهساز بوده است؟
همانطور که در پاسخ به سوال قبلی اشاره کردم، متاسفانه ما از حمایتهای دولت برخوردار نیستیم. تیپاکس به نظر من یکی از شرکتهایی است که اشتغالزایی خوبی داشته است و شبکه آن شامل حدود ۱۰ هزار نفر فعال است. بنابراین، این کار را به تنهایی نمیتوان انجام داد و همواره رویکرد تیپاکس بر این بوده است که با شرکای تجاری و استراتژیک خود همکاری کند. این شرکا شامل نمایندگان و شرکتهای همگروه هستند که هماکنون در حال فعالیت هستند.
به عنوان مثال، در مرحله اول، زمانی که مشتری تماس میگیرد، نمایندگان ما دخیل هستند؛ در مرحله بعدی، هاب شرکت خواهر تیپاکس به نام "تی هاب" و شرکت خواهر دیگر تیپاکس به نام "تمکو" که مسئولیت حمل و نقل و لینکها را بر عهده دارند، درگیر هستند. در نهایت، در مرحله توزیع، نمایندگان ما دخالت دارند. این فرآیندها به صورت استراتژیک توسط شرکای تجاری و مدلهای فرانچایزی گسترش مییابند.
امروز در سطح جهانی، مدلهای فرانچایزی تغییر کرده است و دیگر به سبک سابق پیش نمیروند. برای افزایش ظرفیت خود، ما به سمت مدل "فرانچایز جدید" حرکت کردهایم. در این مدل، فرانچایز فروش را انجام داده و برای عملیات، شریک دیگری را در نظر میگیرد.
با این حال، ما همچنان با مشکلات زیادی در رابطه با این مدلها مواجه هستیم؛ به ویژه در تعامل با نهادهای دولتی همچون اداره مالیات، بیمه، درصدهایی که در قراردادها وجود دارند، نیروی انتظامی و تعزیرات. برای مثال، در صورتی که شما به تعزیرات مراجعه کنید، ممکن است آنها شرکت تیپاکس را بشناسند، در حالی که این ممکن است مربوط به فرانچایز یا فرانچایز جدید باشد که مدلهای عملیاتی متفاوتی دارند و به عنوان شخص یا شرکت مستقل عمل میکنند. بنابراین، مشکلات زیادی ناشی از عدم بهروزرسانی قوانین در کشور و در صنعت پست وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.
با توجه به سفر مرسولهها و مفاهیم نقطه میانی و نقطه قبول و نقطه تحویل، نقش شبکه لاکرهای هوشمند جابار را با توجه به پوششهای تراکمی و لوکیشن نهایی که در تهران و سایر نقاط ایران مستقر دارند را چگونه ارزیابی میکنید و چطور میتوانید اثربخشی آن را در بهبود موضوع نقطه تحویل تشریح کنید؟
من میخواهم به یک مرحله قبلی برگردم. هلدینگ فاخر زمانی تصمیم گرفت که این معماری را شکل دهد، مأموریت اصلیاش ایجاد یک اکوسیستم لجستیکی بود. ما ابتدا با این باور شروع کردیم که در دنیای امروز که اقتصاد اشتراکی است، میتوان ظرفیتهای خود را با دیگران به اشتراک گذاشت. به همین دلیل، زمانی که لاکرها را راهاندازی کردیم، هدف ما این بود که یک مجموعه کاملاً مستقل بسازیم که در آن، همه شرکتهای تجارت الکترونیک و کوریرها در یک فضای امن بتوانند با مشتریان خود تعامل کنند، هم کالاها را دریافت کنند و هم تحویل دهند، بدون اینکه مجبور باشند فقط از سرویسهای خود جابار استفاده کنند. این امکان را برای آنها فراهم کردیم که حتی از این زیرساخت برای ارائه سرویسهای جدید و ارزش افزوده به مشتریان خود بهرهبرداری کنند.
البته باید بگویم که فرهنگسازی برای استفاده از این نوع سیستمها در کشور ما سخت است. از همه همکاران جابار هم تشکر میکنم زیرا میدانم که تلاش زیادی در این زمینه میکنند. در حالی که در دنیا این نوع لاکرها با سرعت زیادی در حال رشد هستند. همکاران ما که در نمایشگاه پست در آمستردام حضور داشتند، به من گفتند که بیش از نیمی از غرفهها به شرکتهای لاکر اختصاص داشت. این نشاندهنده اهمیت روزافزون این تکنولوژی در صنعت لجستیک و پست است و نشان میدهد که در این حوزه چه پیشرفتهای بزرگی در حال رخ دادن است.
بنابراین، اگر بخواهم با دیدگاه یک کوریر به سوال شما پاسخ دهم، باید بگویم که لاکرها میتوانند کمک زیادی به افزایش ظرفیت مجموعههای کوریر بکنند. در واقع، جالب است که وقتی به سوال شما فکر میکردم، به این نکته رسیدم که کوریرها میتوانند از این ظرفیت در شبکه بهرهبرداری کنند. زمانی که ادارات و مراکز کاری در حال فعالیت هستند، کوریرها میتوانند در طول روز به جمعآوری مرسولات پرداخته و شبها که کمتر مشغول هستند، محصولات خود را در لاکرها قرار دهند تا در مسیر به طور مؤثرتر عمل کنند. این امر میتواند به افزایش ظرفیت و کاهش هزینههای کوریرها کمک کند، چرا که لاکرها به مشتریان این امکان را میدهند که زمان، مکان و ساعت تحویل مرسولات را خودشان تعیین کنند. در واقع، دنیا به سمت چنین مدلهایی حرکت میکند که برای همه طرفین، هم مشتریان و هم کوریرها، مفید است.
جهت مشاهده ویدیو به آپارات هلدینگ فاخر مراجعه کنید.
برای شنیدن پادکست این مصاحبه به سایت جابار و نشریه مولتی کانال جابارنامه مراجعه کنید.
